Pocztówki Zabrze
Pocztówki Włodzimierza Wysockiego.
Ulica 3-go Maja (Dorotheenstrasse) na starych pocztówkach.
Historia ulicy 3 Maja
Historia ulicy i pocztówki ze strony zabrze.aplus / http://aplus.historia-zabrza.pl/
„Gruss aus Zabrze” Dorotheenstrasse.
Wydawca: Verlag von Paul Growald, Nürnberg.
„Pozdrowienia z Zabrza” wysłane w 1902 roku, a na zdjęciu piękna kamienica przy ulicy 3 Maja 1.
„Gruss aus Zabrze” Dorotheenstrasse.
Wydawca: Verlag von Paul Growald, Nürnberg.
Dorotheenstrasse
Wydawca: Verlag von Max Czech.
Tą piękną kamienicę wybudował przy ówczesnej Dorotheenstrasse kupiec żelazny Isidor Heymann Lewin, aktywny członek zabrzańskiej gminy żydowskiej. Na zdjęciu widać że wtedy można było tam zjechać bezpośrednio na ulicę K. Pułaskiego.
Pieczątka Zabrze 17.5.1905
Wydawca: Verlag von Max Czech.
„Ulica Doroty i nowy wiadukt”
Wydawca: Verlag Julius Goldmann, Zabrze.
Pozdrowienia z Zabrza roku 1900 wysłane do Wiednia. U dołu wpisano że pozdrowień tych i całusów było tysiąc milionów. Pocztówka nosi tytuł „Ulica Doroty i nowy wiadukt”. W wyburzonym w latach 30. budynku z lewej strony (obecnie 5a) była destylarnia i restauracja Siegfrieda Berga. Obok słupa ogłoszeniowego stoi piękna gazowa latarnia.
„Dorotheenstrasse und neue Brücke”.
Wydawca: Verlag Julius Goldmann, Zabrze.
„Hindenburg G.- Śl. Ulica Doroty koło mostu”.
Wydawca: Verlag H. Rubin & Co., Dresden-Blasewitz.
Te sam widok z poziomu ulicy ok. 30 lat później. Z lewej strony wciąż restauracja, prowadził ją Siegfried Berg. Nad ulicą widać oświetlenie już elektryczne. Tytuł pocztówki: „Hindenburg G.- Śl. Ulica Doroty koło mostu”.
Hindenburg O.-S. Dorotheenstrasse an der Brücke.
Wydawca: Verlag H. Rubin & Co., Dresden-Blasewitz.
„Zabrze Górny Śląsk, ulica Doroty z wiaduktem”.
Hindenburg O.-S. Dorotheenstrasse mit der Ueberführung.
Pocztówka wysłana w 1914 roku z widokiem z balkonu kamienicy pod numerem 4, w kierunku ulicy Dworcowej. Na awersie tytuł „Zabrze Górny Śląsk, ulica Doroty z wiaduktem”.
Hindenburg O.-S. Dorotheenstrasse mit der Ueberführung.
W obiegu w 1914 roku.
Wydawcy nie podano.
„Zabrze Dorotheenstrasse” – Hindenburg O/S.
Wydawca: M. Czech, Zabrze.
Na kolejnej, wydanej przed 1915 roku pocztówce ze zmienioną później nazwą gminy (od 21 lutego 1915), prezentują się kamienice pd numerami 2 do 8. Ta w głębi pod numerem 2 i pod numerem 6 (Muzeum Miejskie) stoją do dzisiaj. Na rogu z ulicą Padlewskiego (nr 4) znajdziemy nowy. Wybudowany po II wojnie światowej budynek. Kamienicę z reklamą gazety „Zabrzer Anzeiger” zastąpiono nową siedzibą Kasy Chorych w okresie międzywojennym. Dzisiaj działa tam ZUS.
„Zabrzer Anzeiger”, czyli Kurier Zabrzański, ukazywał się od 1 października 1872, a od 1888 roku codziennie. Pierwszym redaktorem był Julius Mücke, biura gazet mieściły się w tym właśnie budynku, w dobrym sąsiedztwie hurtowni cygar Otto Schroeterra.
„Zabrze Dorotheenstrasse” – Hindenburg O/S.
Wydawca: M. Czech, Zabrze.
Zabrze Górny Śląsk. Ulica Doroty.
Wydawca: Verlag Bruno Cohn, Zabrze O.-S.
Spojrzenie w tym samym kierunku. Oprócz pięknych gazowych latarni widzimy od prawej strony budynek numer 12, w którym działała szkoła ewangelicka. W następnym pod 10-tką siedzibę miała poczta, która w 1911 roku przeniosła się do nowej siedziby przy placu Dworcowym.
Ta pocztówaka jest naprawdę wyjątkowa, gdyż wysłano ją z Zabrza dnia 14 listopada 1913 roku aż na…….Madagaskar !! Do adresata dotarła 26 grudnia.
Opis na awersie, nadawca wykorzystał do napisania swego adresu. Był nim pan lub pani Reichelt z ulicy Roosevelta 2.
Zabrze Górny Śląsk. Ulica Doroty.
Wydawca: Verlag Bruno Cohn, Zabrze O.-S.
Zabrze – Dorotheen-Strasse.
Wydawca: Druk oryginalny Reinicke & Rubin. Dresden.
A teraz cofniemy się do budynku pod czwórką i tu zaczyna się historia kina w Zabrzu. Na rogu ulic 3-go Maja i Padlewskiego (Kaniastrasse) zauważymy na wysokości 1 piętra reklamę otwartego 30 marca 1907 roku pierwszego, stałego kina w naszym mieście. Było w nim 620 numerowanych miejsc, program zmieniano co tydzień, bilety kosztowały 20 do 50 fenigów.
Warto zwrócić uwagę na piękny uliczny zegar koło szyldu sklepu Roberta Goiny*ego i chłopczyka który nie ma na nogach butów.
Zabrze – Dorotheen-Strasse.
Wydawca: Druk oryginalny Reinicke & Rubin. Dresden.
Zabrze – ul. Doroty.
Wydawca: Verlag von Max Czech.
To kino mieściło się w widocznej tu we fragmencie kamienicy Johanna Poralli, z lewej strony (Padlewskiego 1). Poralla był również właścicielem tego kina, a także całej ich sieci o nazwie „Grand Kinematograph”. Inne były w Gliwicach, Królewskiej Hucie, Katowicach i Bytomiu i jeszcze jedno w Zabrzu, w domu przy Wolności 291.
W rzeczywistości Poralla był rzeźnikiem. Nad sklepem jest szyld „Wurst Fabrik”, wytwórnia kiełbas.
Zabrze – ul. Doroty.
Wydawca: Verlag von Max Czech.
Zabrze Dorotheenstrasse.
Wydawca: M. Czech. Zabrze.
W budynku ze swym sklepem rzeźniczym umieścił Poralla również biuro zarządu „Wielkich Kinematografów” (szyld z lewej strony). To ten ciekawy człowiek i pasjonat kina zbudował znane nam wszystkim, najstarsze obecnie na Górnym Śląsku kino „Roma” (Padlewskiego 4), w którym zamieszkał w lokalu na samej górze.
Jak donosiła gazeta „Głos Górnośląski” czwartego czerwca 1911, Johann Poralla sprzedał wszystkie kina jakiemuś konsorcjum z Berlina za 120 tys. marek, które prowadziło je dalej na własną rękę.
Ten ładny, z wysokimi oknami, stojący po drugiej stronie ul. 3-go Maja budynek, to hotel i restauracja pana Hugo Glasera. Po wojnie długoletnia siedziba Ligi Obrony Kraju.
Zabrze Dorotheenstrasse.
Wydawca: M. Czech. Zabrze.
Bądź spokojna ojczyzno.
Dagobert Kaiser, Hindenburger Anzeiger. Hindenburg O.S.
Ten wąsaty pan z pocztówki, to Paul Ludwig Hans Anton von Beneckendorff und von Hindenburg, którego imieniem nazwano wieś Zabrze w 1915 roku. Na jego cześć, za pobicie armii rosyjskiej na mazurach (I wojna światowa). Podpis pod medalionem mówi: Bądź spokojna ojczyzno. Na górnym obrazku widzimy skrzyżowanie ulic 3-go Maja i Padlewskiego, na dolnym maszerują pojmani, rosyjscy zapewne żołnierze. Wielu z nich zatrudniono w czasie I wojny w obozach pracy w Zabrzu.
Wydawca: Dagobert Kaiser, Hindenburger Anzeiger. Hindenburg O.S.
Zabrze Special Hasse-Ausschank
Johann Rodewald
W narożnej kamienicy pod numerem 14, na skrzyżowaniu z ul. Marcina Lutra, był restauracja. Wejście było na samym rogu. Otwarł ją w 1900 roku Josef Mikolajczyk. Cztery lata później odkupił ją Johann Rodewald, który podpisał umowę na wyszynk piwa z wrocławskim browarem E. Hasse, co zaznaczono w opisie pocztówki na dole zdjęcia (Special Hasse-Ausschank). Rodewald był również właścicielem tego budynku i posiadał już telefon pod numerem 1010.
W obiegu w 1913 roku. Wydawcy nie podano, ale mógł być nim sam Johann Rodewald.
„Erstes Kulmbacher Bierhaus”
Kunstverlag E. Burgfels, Beuthen O.-S.
Późniejszym właścicielem lokalu został Franz Moik, który otworzył tam piwiarnię pod nazwą „Erstes Kulmbacher Bierhaus”, co można przetłumaczyć jako – pierwszy dom piwa Kulmbach. Browar w Kulmbach jest jednym z tradycyjnych niemieckich browarów i powstał w 1846 roku.
Porządku na ulicy pilnował stojący tam policjant, a na słupie ogłoszeniowym widać „czapkę” z reklamą „Monopol Pils” produkowanym w zabrzańskim browarze.
Na odwrocie podano adres, numer telefonu i właściciela piwiarni. W obiegu w 1929 roku.
Wydawca: Kunstverlag E. Burgfels, Beuthen O.-S.
Pijalnia piwa z Kulmbach.
Kunstverlag E. Burgfels, Beuthen O.-S.
Tu możemy zajrzeć do wnętrza piwiarni. Pod zegarem jest reklama truskawkowego ponczu, być może ukłon w stronę żeńskich gości piwiarni. Podobnie wyglądające wnętrza można wciąż zobaczyć w tradycyjnych piwiarniach w Niemczech.
W obiegu w 1929 roku.
Wydawca: Kunstverlag E. Burgfels, Beuthen O.-S.
W 1945 roku Mieczysław Piętakiewicz otworzył w tym miejscu restaurację o nazwie „Krakowska”, a pan Straszewski wytwórnię pieczątek.
Do lat 90-tych działała tam restauracja I kategorii „Bagatela”.
Restauracja “Krakowska” 1945 r.
Wytwórnię pieczątek K. Straszewski.
Wszystkie te archiwalne pocztówki pochodzą z kolekcji Włodzimierza Wysockiego który kolekcjonuje je już ponad 20 lat, w jego posiadaniu jest około 700 egzemplarzy. Były wystawione w Galerii Muzeum Miejskiego Cafe Silesia w od 14 marca do 5 maja 2019 roku.
Dzięki jego uprzejmości i ogromnej pomocy pani Urszuli Wieczorek z Muzeum Miejskiego w Zabrzu możemy je tu wszystkie zobaczyć, za co serdecznie im obu dziękuję.
Andrzej Dutkiewicz. 09.10.2019
Z tej samej kolekcji i ulicy zobacz 🙂
Źródła: „Zabrze na dawnej pocztówce” Piotr Hnatyszyn. 2001
Adressbuch für Zabrze. 1912.
„Gość Gliwicki” 10 lipca 2011 nr 27.
Plan – Informator miasta Zabrza 1945 (Zbiór własny).
http://filmtheater.square7.ch/wiki/index.php?title=Film-_und_Kino-Adressbuch
http://aplus.historia-zabrza.pl/ (zabrze.aplus.pl)
