Fabryka lin i drutu – Deichsel A.G.
Fabryka Lin i Drutu A. Deichsla w Zabrzu. Historia ilustrowana.
Adolf Deichsel * urodził się 25 lipca 1823r w Białej koło Prudnika (Zülz). Mając ponad 30 lat przeprowadza się do Zabrza. W wynajętych pomieszczeniach na terenie położonym nad kanałem sztolniowym uruchamia warsztat powroźniczy i zatrudnia czterech pracowników. Aby dostosować się do ciągle rosnących potrzeb rozwijającego się przemysłu, zaczyna produkować obok lin konopnych także druciane. Pierwsza taka lina została wykonana na potrzeby Kopalni Królowa Luiza (kop. Zabrze) do szybu Dehen. Zwiększa się popyt na bardzo dobrej jakości produkty firmy a tym samym zatrudnienie. Wynajmowane pomieszczenia są niewystarczające. W związku z tym następuje zmiana lokalizacji firmy. Fabryka zostaje przeniesiona na Koppstraße (ul. Armii Krajowej). W 1899 r. uruchomiona zostaje wytwórnia drutu z hartownią i czyszczalnią, a w 1902 r. cynkowanie elektrolityczne i ogniowe.
Była to pierwsza przemysłowa fabryka lin na terenie Górnego Śląska i obecnej Polski.
Fragment przędzalni.
Postkarte.
Fragment przędzalni przed 1915 rokiem.
W 1881 roku jego syn i następca, również Adolf (1858-1936) uruchomił w Sosnowce następną fabrykę.
To ta fabryka w ciągu 3 miesięcy 1935 roku (wrzesień – grudzień) wykonała komplet pierwszych 12-tu lin dla kolei linowej Kuźnice – Kasprowy Wierch.
Po śmierci ojca w 1893 roku Adolf junior przejmuje szefostwo firmy.
Filie były również w Witkowitz (Morawy) i Miskolcu (Węgry). Zakupiono fabrykę lin Kolmanna w Zawodziu koło Katowic.
W następnych latach następuje rozwój przędzalni, fabryka produkuje drut, liny druciane, konopne i szpagat. Wybudowana zostaje własna cegielnia. Dla kolei wiszącej w Norwegii w 1905 r. zostaje wyprodukowana lina druciana o długości 22 km. W roku 1910 sprzedano pięć lin o ciężarze 30 ton i wytrzymałości 300 ton do zagłębia węglowego regionu Saarbrücken.
Pierwsza osobowa kolej linowa na terenie Niemiec na górę Fichtelberg w miejscowości Oberwiesenthal, jak i wówczas najnowocześniejsza i najdłuższa kolej linowa Europy na górę Nebelhorn w Oberstdorf (Alpy niemieckie) wyposażone zostały również w liny z zabrzańskiej fabryki. Na jednym z przystanków kolei na Nebelhorn znajduje się do dzisiaj gablota z przekrojem tej liny i informacją o producencie. Była to bodaj najdłuższe wówczas lina wyprodukowana w jednym fragmencie.
Liny sprzedawano również dla kolei górskich we Włoszech.
W czasie I wojny światowej firma „Deichsel” dostarczyła ok. 800 km sieci chroniącej przed okrętami podwodnymi i torpedami dla Marynarki Wojennej.
Hindenburg – Deichsel.
Graph Verl.-Anst. G.M.B.H., Breslau
Widok fabryki w okresie międzywojennym.
Adolf Deichsel nie zapominał też o pracownikach. Wybudowano 56 domów mieszkalnych z ogrodami, dla 266 rodzin. Założona została kasa chorych i kasa emerytalna. Postawiono kasyno z salą na 500 osób, obok ogród. Powstały też związki: śpiewaczy, gimnastyczny i sportowy.
Glück auf. Kasyno Fabryki Lin i Drutu Adolf Deichsel Zabrze.
Verlag Gebrüder Grüske Buch- und Kunstdruckerei, Gleiwitz.
Piękna pocztówka przedstawiająca kasyno dla urzędników wybudowane przy fabryce Adolfa Deichsl’a, wydana z okazji jego poświęcenia , które odbyło się w dniu 31 października 1908r.
W 1940r. liczba zatrudnionych wynosiła około 1700 osób. Roczna produkcja lin i drutu kilkakrotnie przekroczyła poziom 10 tys. ton. Podczas II wojny światowej fabryka produkowała stalowe sieci które miały zatrzymać łodzie podwodne, liny do balonów zaporowych oraz drabinki do samolotów.
W 1944 cały koncern zatrudniał 5800 osób.
Odsłonięcie kamieni pamiątkowych poległych w wojnie światowej naszych braci z Towarzystwa Śpiewaczego i Gimnastycznego firmy A. Deichsel, Hindenburg OS.
Franz Lindner Ratibor.
Nastąpiło to 12 sierpnia 1923 roku przy Koppstrasse 1 (ul. Armii Krajowej). Jak widzimy na załączonej pocztówce pomnik składał się z trzech części.Pośrodku ustawiona na cokole była płyta dedykowana pracownikom zakładów.
W tym artykule Dariusza Guza znajdziemy nazwiska i kilka danych o upamiętnionych na pomniku.
Po roku 1945 fabrykę ograbiła z większości urządzeń Armia Czerwona w ramach reparacji wojennych. Produkcję, od najprostszych wyrobów, wznowiono już w październiku na zakupionym parku maszynowym oraz częściowo na maszynach zbudowanych we własnym zakresie. Zakład w krótkim czasie nabrał dużego znaczenia dla rozwoju wielu gałęzi przemysłu i eksportu. Od lat 50. produkty sprzedawano do Związku Radzieckiego, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Turcji, Rumunii, Węgier, Bułgarii, Jugosławii, Grecji i Egiptu. Sporadycznie sprzedawano liny stalowe do Brazylii, Chin i Wietnamu.
Bocznica kolejowa firmy Adolf Deichsel.
Postkarte
Bocznica kolejowa zakładu na pocztówce wdanej przed 1915 r.
W roku 1950 do zabrzańskiej fabryki lin przyłączono taki zakład z Bytomia. W październiku 1972 roku połączono ze sobą fabryki lin i drutu z Zabrza, Bytomia, Sosnowca i Wałbrzycha i utworzono z nich Śląskie Zakłady Lin i Drutu „Linodrut” z siedzibą w Zabrzu. Firma zapewniała 30% produkcji krajowej, w segmencie lin 40%. Była więc prawdziwym krajowym potentatem.
Adolf Deichsel Drahtwerke und Seilfabriken Zabrze O,-S.
Postkarte
Dźwig bramowy na terenie zakładu przed 1915 rokiem.
Ta pocztówka zawiera korespondencję w języku Esperanto.
W grudniu 1990 roku ’’Linodrut’’ został przekształcony w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa (’’Linodrut’’S.A.).
1 stycznia 1994 roku filie w Sosnowcu i Wałbrzychu rozpoczęły znowu samodzielną działalność. W kwietniu 1997 roku robi to również fabryka w Bytomiu.
1 września 2005 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach, Wydział XII Gospodarczy ds. Upadłościowych i Naprawczych, ogłosił upadłość Śląskich Zakładów Lin i Drutu “LINODRUT” Spółki Akcyjnej w Zabrzu, wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000078011.
W budynkach zakładu produkowano jednak dalej, a robiła to firma o nazwie Trawipol II.
Ostateczna likwidacja fabryki nastąpiła w 2018 roku (?) .
Genealogia:
Ojciec Johann (1799–1828), krawiec w Białej (Zülz).
Matka Jos. Juliana († 1879), z rodziny stolarzy z Białej.
Małżonka Theresia Fuchs (1824–94) z Białej.
Syn Adolf (1858–1936), Dr.-Ing. Właściciel, a później
Wnuk Erwin (1889–1955, żonaty z Eriką Pistorius (1922). Dyrektor generalny zarządu Książęcych Dóbr w Pszczynie, przewodniczący rady nadzorczej firmy Adolf-D. Drahtwerke u. Seilfabriken AG.
Opracował: Andrzej Dutkiewicz. 27.12.2020
Te archiwalne pocztówki pochodzą z kolekcji Włodzimierza Wysockiego który kolekcjonuje je już ponad 20 lat, w jego posiadaniu jest około 700 egzemplarzy. Były wystawione w Galerii Muzeum Miejskiego Cafe Silesia w od 14 marca do 5 maja 2019 roku.
Dzięki jego uprzejmości i ogromnej pomocy pani Urszuli Wieczorek z Muzeum Miejskiego w Zabrzu możemy je tu wszystkie zobaczyć, za co serdecznie im obu dziękuję.
Źródła:
http://www.muzeum-miejskie-zabrze.pl/eksponat-kwietnia-2008.
phphttp://www.republikasilesia.com/Hindenburg/hinden/deichsel.html
https://www.deutsche-biographie.de/sfz9543.html
http://aplus.historia-zabrza.pl/zabrzanskie_zaklady_przemyslowe_uklad.html
http://aplus.historia-zabrza.pl/zabrzanskie_zaklady_fabryka_lin_i_drutu.html
http://www.polskieliny.pl/historia
https://www.imsig.pl/pozycja/2005/190/11196,%C5%9AL%C4%84SKIE_ZAK%C5%81ADY_LIN_I_DRUTU_%22LINODRUT%22_SP%C3%93%C5%81KA_AKCYJNA
