Zakłady przemysłowe
Rzeźnia na litografii (pocztówka) i wielkie projekty.
1 kwietnia 1888 roku, przedstawiciele gmin Stare Zabrze, Małe Zabrze, Dorota i Zaborze, oraz cechu rzeźniczego postanowili powołać komisję w sprawie wybudowania dla ich potrzeb rzeźni publicznej.
Komisja nie podjęła chyba jednak natychmiastowego działania, gdyż 5 lipca 1892 roku gazeta „Katolik” informowała o zamiarach wybudowani takowej w Zaborzu.
W maju 1893 roku w Zabrzu zebrali się ponownie zarządcy zainteresowanych gmin, którzy wraz z weterynarzem okręgowym i landratem (starostą) obradowali nad wyborem miejsca budowy i podziałem jej kosztów. Donosiło o tym czasopismo „Katolik” w numerze 56.
Tym razem sprawę potraktowano poważnie i 2 maja 1898 w „Katoliku” ukazało się ogłoszenie że owego dnia o godzinie 11 rzeźnię uroczyście otwarto. Jej twórcami byli budowniczy Spielhagen z Erfurtu i architekt Derda.
Tak prezentował się obiekt w pierwszych latach działalności, uwieczniony na pocztówce wysłanej w 1902 roku.
Schlachthaus – Gruss aus Zabrze O/Schl.
Postkarte
Wydawca: Verlag von J. Mücke, Buchdruckerei und Papierhandlung, Zabrze O/Schlesien.
Inne dwie pocztówki z budynkami kompleksu zakładu zobaczyć można tutaj.
https://historia-zabrza.pl/rzeznia-miejska-na-120-sto-letniej-pocztowce/
11 stycznia 1895 przedstawiciele gmin zatwierdzili statut instytucji, która wprowadzała monopol dotyczący opieki weterynaryjnej i uboju i zabraniał budowy innej rzeźni na ich terenie. Jedynie gdy zwierzęcia nie można było przetransportować do rzeźni, uboju można było dokonać na zewnątrz.
Późniejszą wersję tego statutu, który w życie wchodził 19 sierpnia 1907 roku, przeczytać można w numerze 7 „Zabrzer Kreis – Blatt” z 13 lutego 1908.
Działająca tam służba weterynaryjna zobowiązywała oferujących mięso z innych źródeł do przebadania go na miejscu w rzeźni, oczywiście za stosowną opłatą.
Do końca pierwszego roku działalności ubito 4017 zwierząt. W następnych latach liczba ta rosła, do czego przyczyniło się zezwolenie na import większej ilości trzody chlewnej z terenów zaboru rosyjskiego, o czym informował „Zabrzer Kreis – Blatt” w wyżej wymienionym numerze. Od jednej do czterech sztuk sprowadzić mogło 81 rzeźników z Zabrza, 26 z Zaborza, 13 z Biskupic, 8 z Kończyc, 3 z Makoszów, 1 z Maciejowa i 8 z Pawłowa.
Jak widać rzeźnik był wówczas bardzo popularnym zawodem.
Pierwszy pełny rok pracy 1899 przyniósł zysk w wysokości 15 tys. marek.
Tuż przed wybuchem I wojny przystąpiono do gruntownej modernizacji i rozbudowy zakładu. Miejscowa prasa pisała o tym już w grudniu 1913 roku. W tym celu zakupiono tereny przy ulicach Szczęść Boże i Kazimierza Pułaskiego po czym wyburzono na nich domy. Autorem projektu był architekt rządowy A.D. z Berlina Bruno Schwann, który najpierw odwiedził najnowocześniejsze zakłady mięsne w Niemczech. On zaprojektował również charakterystyczną wieżę wędzarni. Do czego służyła i kilka szczegółów techniki opisałem w artykule, gdzie zobaczyć można jeszcze dwie bardzo ciekawe pocztówki rzeźni.
Zainwestowano 515 tys. marek, oraz 110 tys. na modernizację bocznicy kolejowej i nowe wyposażenie techniczne.
Wykonawcami były miejscowe firmy, pod nadzorem architekta Chromika.
Wzniesiono również dwie budowle towarzyszące, jedną dla administracji, gdzie oprócz biur mieściła się duża restauracja i mieszkania dla pracowników. Drugim była willa dla dyrektorów, gdzie dopatrzymy się początków Muzeum Miejskiego w Zabrzu, gdyż tam znalazła pierwsze schronienie (w drugiej połowie lat 30.) „Städtische Heimatstube Hindenburg” (Miejska Izba Regionalna) .
Ponowne otwarcie nastąpiło 3 maja 1916 roku, w obecności władz miejskich i powiatowych.
W 1922 roku Zabrze (Hindenburg O.-S. w latach 1915-45) zostało miastem,
W październiku 1927 roku w ratuszu zebrali się radni pod przewodnictwem nadburmistrza doktora Lukaschka,w którym wziął udział sławny weterynarz – radca doktor Heiss, dyrektor rzeźni w bawarskim Straubing. Na posiedzieniu tym stwierdzono że rzeźnia nie odpowiada już ówczesnym wymogom, a przewidywany rozwój miasta będzie wymagał jej powiększenia. Ponieważ nie można było jej powiększyć na aktualnym terenie, planowano wybudować nową, a starą przebudować na halę targową, której w mieście brakowało.
Idea „Dreistädteeinheit Gleiwitz-Hindenburg-Beuthen” – „Trójmiasta Gliwice-Zabrze-Bytom” (zobacz pod tym linkiem poz.2) nasunęła w 1929 roku pomysł wspólnej rzeźni dla Zabrza (Hindenburg) i Gliwic kosztem 7,5 miliona marek, w innym miejscu. Obszar potrzebny na realizację projektu zakładano na 200 tys. m. kw i 112 tys. na pastwiska.
W następnych latach nie było już większych znaczących inwestycji, aż w latach 90. zakład zamknięto.
2007
2010
2017
2017
Zdjęcia wieży chłodniczej rzeźni w ostatnich latach. Wykonał: Andrzej Dutkiewicz.
Pocztówkę nadesłał Filip Warzecha, za co mu serdecznie dziękuję.
Opracował: Andrzej Dutkiewicz. 18.02.2024
Źródła:
Urszula Wieczorek: „Wspólna inwestycja – początki zabrzańskiej rzeźni”. Nasze Zabrze Samorządowe 12/2002.
Informacje z archiwalnej prasy, które nadesłał Rafał Tylenda za co mu serdecznie dziękuję.
Zabrzer Kreis – Blatt 13 luty 1908. Nr. 7.
