Każdy Górnoślązak będący do 1945 roku obywatelem III Rzeszy (a więc w Zabrzu prawie wszyscy) i chcący pozostać w swojej ojczyźnie musiał taki dokument otrzymać.

Kryteria jego przyznania były rodzajem odwróconej, wprowadzonej w 1942 roku niemieckiej Volkslisty (lista narodowościowa), którą na terenie niemieckiej rejencji katowickiej posiadało 90% mieszkańców. Posiadacze niemieckiej „Volksliste – DVL”. Podzieleni byli na cztery kategorie. Im niższy był jej numer, tym większa była „niemieckość” jej posiadacza. Czwarta, najgorsza kategoria była wystawiona też do odwołania.

Odmowa zgłoszenia się do weryfikacji Volkslisty groziło osadzeniem całej rodziny w obozie koncentracyjnym, lub co najmniej wysiedleniem, a od drugiej połowy 1944 roku karą śmierci.

Władze polskie posiadaczy Volkslisty I przeznaczały do wysiedlenia. Zaliczeni do gorszych kategorii DVL, musieli poddać się rehabilitacji przed sądami grodzkimi i złożyć deklarację na wierność narodowi i państwu polskiemu (pieczątka na odwrocie!). Kolejnym krokiem było otrzymanie powyższego dokumentu i następnie polskiego obywatelstwa.

Ową deklarację złożyć musieli nawet byli powstańcy śląscy, odczuwając to często jako przejaw upokarzającej nieufności.

Na terenie obecnego Zabrza Volkslista obowiązywała tylko w gminach do 1939 roku polskich. Były to Makoszowy, Pawłów i Kończyce. Jednak do częściowo opuszczonego miasta sprowadziło się wielu nowych mieszkańców i pod tym kątem sprawdzano właściwie wszystkich.