Muzeum – dokumenty
Świadectwo Opcji przywracające obywatelstwo niemieckie po podziale G. Śląska w 1922 r.
Co kryje się za tą historią? „Optionsurkunde” – świadectwo opcji na rzecz obywatelstwa pruskiego/niemieckiego, złożone w niemieckim konsulacie generalnym w Katowicach w 1924 roku. Kurt S. odzyskał dzięki temu utracone na skutek podziału Górnego Śląska dwa lata wcześniej, obywatelstwo swego kraju, otrzymując wbrew swojej woli polskie. On, jak i wiele tysięcy innych Górnoślązaków. Tak działo się po obu stronach nowej granicy.
Co kryje się za tą historią, opisane jest poniżej.
Optionsurkunde 1
Optionsurkunde 2
Optionsurkunde .
Treść dokumentu:
Na podstawie polsko- niemieckiej konwencji o Górnym Śląsku, technik Kurt S. urodzony w 1895 roku w Nowych Hajdukach (Chorzów), zamieszkały w Chorzowie, poprzez złożoną 5 lipca 1924 r. w niemieckim konsulacie generalnym w Katowicach deklarację opcji za przynależnością do Rzeszy Niemieckiej, poprzez to z dniem wręczenia tego świadectwa otrzymuje ponownie pruską przynależność państwową.
Katowice 5 października 1925. Konsul Generalny Niemiec. (Pieczątka).
Opole 2 listopada 1925. Prezydent Okręgu Rządowego. (Pieczątka).
Po objęciu części Górnego Śląska przez odrodzone państwo polskie w 1922 roku, należało pilnie rozwiązać kwestię przynależności państwowej zamieszkałej tam ludności. Polska ustawa o obywatelstwie z 20 stycznia 1920 wykluczała posiadanie innego obok polskiego. Ustawy regulująca proces podziału obszaru plebiscytowego między oba państwa, tzw: Konwencja Górno-Śląska zawarta w Genewie dnia 15-go maja 1922 r. i Traktat Wersalski, postanawiały że wszyscy obywatele niemieccy pozostający na terenie przyznanym Polsce i zamieszkali tam co najmniej od 1 stycznia 1908 r. lub urodzeni na ziemiach przyznanych Polsce z rodziców zamieszkałych na tym terenie, nabywają automatycznie obywatelstwo polskie, tracąc przy tym niemieckie. Od tej zasady istniało wiele wyjątków.
Ustawy te ustanawiały że warunkiem odzyskania poprzedniego obywatelstwo jest podpisanie właśnie takiego aktu opcji. Opcji na rzecz obywatelstwa niemieckiego (lub polskiego). Nastąpić musiało to najpóźniej w dwa lata po zmianie suwerenności i wiązało się z utratą drugiego obywatelstwa. Osoby które po złożeniu opcji w ciągu 12 miesięcy przeprowadzały się do kraju który wybrały, mogły liczyć na pewne przywileje, zachowanie własności swych nieruchomości w miejscu dotychczasowego zamieszkania, oraz możliwość wywozu majątku ruchomego bez płacenia cła i zwolnienie z jakichkolwiek opłat. Optujący mieli prawo pozostania na terenie państwa dotychczasowego zamieszkania aż do wygaśnięcia Konwencji Genewskiej, czyli do 15 czerwca 1937 roku.
Te zasady obowiązywały po obu stronach nowej granicy, w Polsce i w Niemczech.
Szacuje się że w latach 1918-1927 z polskiej części Górnego Śląska wyemigrowało ok. 112 tys. przesiedleńców i optantów (te dane są różne), z czego 90 tys. tuż za granicę. Do Zabrza przybyło 23,8 tys. do Gliwic 14 tys. do Bytomia 12,5 tys. Często byli to ludzie niezadowoleni z faktu opuszczenia rodzinnej miejscowości i domu, z poczuciem krzywdy. Wielu z nich zasiliło potem szeregi NSDAP, która najszybciej w regionie rozwijała się właśnie w Zabrzu, gdzie istniało bardzo duże, sprzyjające temu, środowisko robotnicze.
Kurt. S. w momencie wkroczenia Armii Radzieckiej w 1945 roku zamieszkiwał w Zabrzu. Dzięki chorobie i temu że był cenionym i pilnie potrzebnym fachowcem, uniknął obozu i deportacji. Ten dokument pozostawał wówczas w ukryciu. Jego syn wyjechał wiele lat później do Niemiec i to świadectwo stało się dla niego podstawą do uzyskania niemieckiego obywatelstwa. Wnuki Kurta S. mieszkają z rodzinami na Górnym Śląsku.
Opracował: Andrzej Dutkiewicz.
Źródła:
Ryszard Kaczmarek “Górny Śląsk podczas II wojny światowej”. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2006.
„Deutsche und Polen zwischen den Kriegen: Minderheitenstatus und …”
herausgegeben von Rudolf Jaworski, Marian Wojciechowski, Institut für Zeitgeschichte.
„Przymusowy wyjazd z Polski optantów niemieckich w 1925 roku”. Marek Stażewski
(Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego). STUDIA HISTORICA GEDANENSIA
TOM V (2014)
“Górny Śląsk podczas II wojny światowej”. Ryszard Kaczmarek. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2006 .
https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1527717,1,gra-o-gorny-slask—1922-r.read
