Historia po 1945 r

GWAREK – przesławna restauracja na Zaborzu.

W okresie Polski Ludowej Zabrze mogło się pochwalić niezwykle bogatą ofertą gastronomiczną, którą wielu Zabrzan z nostalgią wspomina do dziś. Od podrzędnych lokali, czyli klasycznych piwiarni takich jak „Makoszowianka”, „Śląska”, „Baryłka”, czy „Wrzos” – po te z wyższej półki jak restauracja „Fregata”, kultowa kawiarnia „Pod Gronem” czy restauracja GWAREK na Zaborzu. I właśnie restauracji „Gwarek” poświęcony jest ten artykuł.

Obecna ulica Lompy dawniej stanowiła główną arterie dużej kolonii górniczej powstałej przy kopalni Zabrze „Wschód” (Kopalnia Królowej Luizy – Ost). Wraz z czternastoma bocznymi uliczkami stanowiła niemal samowystarczalny organizm miejski. Znajdował się tam kościół ewangelicki, liczne sklepy, browary, lokale usługowe a nawet kino. To tam, już na początku XX wieku, przy ówczesnej Brojastrasse. 48 swój wyszynk prowadził Simon Echrlich. Ten żydowski rentier i właściciel kilku domów, prowadził tam sprzedaż wina i piwa. Tuż przed śmiercią Simona Echrlicha w roku 1922, w rejestrze handlu w sądzie okręgowym jako nowy właściciel zarejestrował się Alois Przybilla. Ten z kolei oprócz piwa podawał także likiery.

Więcej o przedwojennej historii tego lokalu…….

Wiele zdjęć tej kolonii i jej dzieje są opisane tu…..

1

Gospoda Ehrlicha ok. 1900 roku w narożnym budynku z lewej.

 Pocztówka z artykułu…

Po wojnie mieściły się tam magazyny, które Zabrskie Zakłady Gastronomiczne zaadoptowały w 1967 roku na nową restaurację.

Nazwano ją „GWAREK”.

2

Fragmenty z gazety Trybuna Robotnicza rok 1967 z opisem otwarcia, wystroju i specjalności lokalu – kuchni śląskiej.

3

4

Fragment pocztówki z wnętrzem Gwarka w 1972 r. Wkrótce będzie tu do niej link.

Gwarka” otwarto w Barbórkę roku 1967. Swą wyjątkowość restauracja zawdzięczała wystrojowi który przypominał kopalniany chodnik. Dodatkowo ozdobiona była rzeźbami (foto 4) autorstwa Alojza Niedbały (1905-1987). Ten tarnogórski artysta od najmłodszych lat pracował na kopalni, a swój rzeźbiarski talent rozwijał w domu, skupiając się na tematyce gwareckiej.

5

Wystroju dopełniały wozy kopalniane, służące jako stoły i piękny mural o tematyce górniczej.

6

7

Na odwrocie tych zdjęć widnieje pieczątka zakładu.

Lokal posiadał dużą renomę. Gościł liczne delegacje związków sportowych, także wizytacje ze Związku Radzieckiego, które odwiedzały pobliską kopalnie. Lokal specjalizował się oczywiście w daniach kuchni śląskiej. Hitem był na pewno tzw. kociołek górniczy. A co czwartek było świniobicie, i produkowano świeże wyroby. O tym jak dobra była tam kuchnia, świadczą liczne nagrody, takie jak „Srebrna Patelnia”, o czym możemy przeczytać w Trybunie Robotniczej.

8. Trybuna Robotnicza 1977 nr.44

9. Trybuna Robotnicza 1979 nr.13.

W czasach PRL-u gastronomia, w zależności od poziomu usług, podzielona była na kategorie. To oczywiście dyktowało też ceny. Gwarek posiadał w latach 70. kategorię II, po czym od co najmniej 1978 roku awansował do kategorii I.

Lokalu o najwyższej kategorii S , nigdy chyba w Zabrzu nie było.

Fenomenem tej restauracji było to, że w czasach jej największej prosperity, zaczynał się powolny upadek dawnej kolonii B. Budowa pobliskiego osiedla z wielkiej płyty, liczne emigracje do Niemiec, powodowały wyludnianie się tego miejsca. Ale sam „Gwarek” miał się świetnie. Kiedy zamknięto ten lokal? Niestety nie znamy dokładnej daty. W rozmowach z mieszkańcami Zaborza przewija się rok 1992, na planie miasta z tego roku możemy jeszcze „Gwarka” zobaczyć. Ale pojawiła się też opinia że był otwarty jeszcze po zamknięciu kopalni. Dziś w budynku tym znajduje się sklep spożywczy. A o dawnych czasach przypomina wciąż dumny napis „Gwarek” na fasadzie budynku.

To kadr z nakręconego w 1991 roku przez Piotra Bondaruka filmu „Ruda Wirek, Karmańskie i trochę Poremby + kop. Zabrze ruch Poremba i restauracja Gwarek”.

Restauracja od min. 9:20. Ten i inne filmy z nieistniejących już ulic Poremby i Zaborza zobaczyć można tutaj…..

10

Autor: Piotr Herszowski.                                          24.06.2025

Zdjęcia z kolekcji Andrzeja Dutkiewicza.

Źródła:

https://sbc.org.pl/dlibra

https://historia-zabrza.pl/gospoda-i-sklep-na-atlantydzie-zaborze-kolonia-b/

https://muzeumzabrze.pl/leksykony/slownik-zydow-zabrzanskich

Rozmowy Piotra Herszowskiego z mieszkańcami Zaborza.