Pocztówki Włodzimierza Wysockiego.
Restauracja Maxa Stadlera przy browarze L. Haendlera w Zabrzu.
Jedno z najważniejszych miejsc w Zabrzu był i jest, niewątpliwie, browar przy ulicy Wolności (327) i działająca przy nim od samych prawie początków restauracja.
Założył go młody i ambitny, żydowskiego pochodzenia, Loebel Haendler w wieku zaledwie 24 lat.
Było to w roku 1860 i już 15 lat później, restaurator Eugen Philipp zapraszał w środę 6 października na otwarcie browarnianej, nowo urządzonej piwiarni. Jeżeli chodziło o na nowo urządzoną, to być może działała tam już wcześniej.
Gruss aus Zabrze.
Wydawca: Ernst Peter, Zabrze O/Schl.
Najstarsza chyba, litograficzna pocztówka z browarem i restauracją. U góry z lewej zobaczymy maszynownię browaru, obok budynek restauracji i gościńca Górnośląskiego Browaru L. Haendler, Spółka Akcyjna (od 1896 roku). Na dole kartki jest ogród piwny i bufet, obok z prawej pawilon muzyczny i fabryczne (wytwarzające prąd) dynamo.
Ciekawostką jest symboliczne przedstawienie tramwaju, na tyle małego żeby nie dominował, ale zawiadamiał że przy restauracji jest przystanek. Są też szyszki chmielowe i kłosy, surowce do produkcji piwa. Bardzo ładna i informatywna kompozycja.
Pocztówkę wysłano w roku 1900 do Poznania.
Wydawca: Ernst Peter, Zabrze O/Schl.
Do listopada 1889 roku, aż do swej śmieci, restaurację prowadził Ernst Piegsa, wcześniej przez 12 lat piwniczny browaru.
Jego następcą był H. Apt, a w restauracji oprócz piwa i dobrej kuchni były również węgierskie i niemieckie wina, Bordeaux i Sherry.
Gruss aus Zabrze.
Wydawca: M. Czech, Buchhandlung, Zabrze.
Na kolejnej, wysłanej w grudniu 1898 roku pocztówce zobaczymy maszynownię browaru i prowadzoną już przez M. Stadlera restaurację „Pod Starym Niemcem”.
Wydawca: M. Czech, Buchhandlung, Zabrze.
Ale największą sławę restauracja ta osiągnęła w czasach zarządcy Maxa Stadlera. Do Zabrza przyjechał w 1890 roku z Głogowa i objął kierownictwo w restauracji na rogu ulic Wandy i Wolności. W około trzy lata później Stadler przejmuje restaurację przy browarze, aby prowadzić ją ponad 40 lat.
Zabrze Kronprinzenstrasse.
Wydawca: H.J. Sobotzik, Zabrze.
Z prawej strony dobudowana przez Stadlera „Sala Marmurowa”. Warto zwrócić uwagę na rzeźby stojące na budynku. Specjalnością był pils o nazwie „Monopol”.
Wydawca: H.J. Sobotzik, Zabrze.
Restauracja pod nowym kierownictwem przeszła remont i otworzyła ponownie w niedzielę, 25 marca 1894 roku pod nazwą „Altdeutsche Bierstube” – Piwiarnia Staroniemiecka. W 1905 roku dobudowano do starego budynku nowy, w którym otwarto słynną wkrótce „Salę Marmurową” z oszklonym tarasem. W sali tej mieściła się po wojnie długie lata siedziba jedynej chyba na świecie finansowanej przez związki zawodowe górników „Filharmonii Górniczej”, która swą nową salę koncertową ma obecnie w byłej bibliotece Donnersmarcków koło „Teatru Nowego”.
Budynek utracił niestety swą historyzującą fasadę i jest dzisiaj nie do poznania.
„Sala Marmurowa Stadlera z tarasem”.
Wydawca: Johann Lukowski. Beuthen O.-S.
Pocztówka wysłana w 1916 roku, o tytule „Sala Marmurowa Stadlera z tarasem”.
Wydawca: Johann Lukowski. Beuthen O.-S.
„Sala Marmurowa” Stadlera służyła również jako kino. Właśnie tam 5 czerwca 1936 roku odbyła się premiera filmu „Schwarze Diamanten” (w wersji polskiej Czarne Djamenty) złożonego ze 101 fotogramów Maxa Steckla, przedstawiających wszystkie aspekty górnictwa węgla kamiennego na Górnym Śląsku (od biedaszybów do najnowszych technologii).
Następną inwestycją rzutkiego restauratora było wybudowanie w latach 1928-29 nowego toru kręglarskiego, w budynku wzdłuż Florianstrasse (ul. św Floriana) z sześcioma torami.
Wytwornie prezentowały się również wnętrza lokalu, co widać na poniższych pocztówkach.
„Pozdrowienia z Zabrza”.
Wydawca: Wydawca: Johann Lukowski. Beuthen O.-S.
„Pozdrowienia z Zabrza”, a dokładnie z bufetu restauracji Stadlera.
Wydawca: Wydawca: Johann Lukowski. Beuthen O.-S.
Gruß aus Zabrze. Stadler`s Restaurant. (Blaues Zimmer)
Wydawca: Wydawca: Johann Lukowski. Beuthen O.-S.
„Pozdrowienia z Zabrza” , restauracja Stadlera ( Pokój Błękitny).
Wydawca: Wydawca: Johann Lukowski. Beuthen O.-S.
Już od samych początków przy restauracji urządzano duży piwny ogród, gdzie odbywały się koncerty i przedstawienia teatralne.
Tak reklamowano restaurację i ogród w prasie:
Restauracja, sala na uroczystości i ogród Maxa Stadlera,
Zabrze, Kronprinzenstrasse 159
Przystanek tramwajowy: Browar Händlera.
Miejsce warte zobaczenia.
Najelegantsza sala jadalna na Górnym Śląsku.
Miejsce spotkań dla wszystkich.
Największy ocieniony ogród.
Piwo tylko w półlitrowym szkle.
Gruß aus Zabrze. Stadler`s Garten.
Wydawca: M. Czech. Buchhandlung, Zabrze.
Pocztówka „Deutsche Reichspost”, wysłana w 1899 roku z Zabrza do Wiednia.
„Pozdrowienia z Zabrza”. Ogród Stadlera.
Wydawca: M. Czech. Buchhandlung, Zabrze.
Konzertgarten Max Stadler. Zabrze.
Wydawca: R. Schönwolff, Gleiwitz.
Widokówka w obiegu w 1902 roku, „Ogród Koncertowy Maxa Stadlera”. Pawilon muzyczny i bufet.
Wydawca: R. Schönwolff, Gleiwitz.
Ten wielce zasłużony człowiek opuścił Zabrze w 1937 roku i przeprowadził się do Raciborza. Tam zmarł 6 stycznia 1939 roku w wieku 76 lat.
Jego następca, Herbert Böhm przejął dzierżawę „Schultheiss-Gaststätte” (od ówczesnej nazwy browaru) 30 grudnia 1937 roku i pozostawał na tym stanowisku prawdopodobnie do końca wojny.
Po wojnie w „Sali Marmurowej” rozbrzmiewały dźwięki muzyki klasycznej w wykonaniu „Filharmonii Górniczej”, potem „Filharmonii Zabrzańskiej”. Dziś sala bardzo podupadła.
W budynku restauracji są obecnie biura PZU.
Wiadomości o największym zabrzańskim browarze L. Haendlera, oraz wiele eksponatów są w tym artykule.
Autor: Andrzej Dutkiewicz. 02.10.2019
Serdecznie podziękowanie dla pani Klaudii Domańskiej za poszukiwania w internecie.
Źródła:
„Piotr Hnatyszyn – Od browaru dworskiego do warzenia piwa na skalę przemysłową”.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Max_Steckel
Wszystkie te archiwalne pocztówki pochodzą z kolekcji Włodzimierza Wysockiego który kolekcjonuje je już ponad 20 lat, w jego posiadaniu jest około 700 egzemplarzy. Były wystawione w Galerii Muzeum Miejskiego Cafe Silesia w od 14 marca do 5 maja 2019 roku.
Dzięki jego uprzejmości i ogromnej pomocy pani Urszuli Wieczorek z Muzeum Miejskiego w Zabrzu możemy je tu wszystkie zobaczyć, za co serdecznie im obu dziękuję.
Andrzej Dutkiewicz.
