Teatr Nowy w Zabrzu powstał w 1959 roku. Jego siedzibą jest jedna z pierwszych instytucji kulturalnych naszej przemysłowej miejscowości, kasyno huty Donnersmarcków, zbudowane w 1901 roku w stylu historyzmu. Mieściły się w nim sala teatralno-koncertowa, biblioteka i restauracja. Po II w.ś. Działał w nim najpierw dom kultury upaństwowionej huty.

W Teatrze Nowym wystawiono do dziś ponad 220 premier, również śląskich autorów (m.in. Albina Siekierskiego, Stanisława Bieniasza, Stanisława Piskora).

Wystawiano także sztuki muzyczne i widowiska dla dzieci,

Jedną z najbardziej zasłużonych dla tego teatru osób był Mieczysław Daszewski (1926-90), aktor i reżyser, dyrektor i kierownik artystyczny w latach 1963-86.

Z teatrem współpracowali tacy sławni ludzie kultury jak Adam Hanuszkiewicz, Gustaw Holoubek, Jan Machulski, Katarzyna Gaertner, Wojciech Kilar, Stefan Kisielewski, Krzysztof Penderecki, Bogusław Schaefer, Józef Skrzek.

Jako pierwszy teatr w Polsce wyróżniono go Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Od 2000 roku Teatr i miasto organizują Ogólnopolski Festiwal Dramaturgii Współczesnej “Rzeczywistość przedstawiona”, w którym udział biorą najlepsze zespoły teatralne kraju.

Obecnie dyrektorem teatru jest Jerzy Makselon, a kierownikiem artystycznym aktor Józef Stryj, rodowity zabrzanin, laureat wielu nagród i odznaczeń (m.in. Złotej Maski, złotej odznaki „Zasłużony dla Śląska).