Pocztówki Zaborze
Zaborze – dwa ratusze gminy na pocztówkach.
Dwa bardzo znane budynki w Zaborzu przy ul. Wolności 438 i 440. Siedziba III komisariatu policji i przychodnia lekarska. Znajdziemy je na tych pocztówkach, gdyż były to kiedyś ratusze gminne największej, samodzielnej wsi na Górnym Śląsku którą było Zaborze, po tym jak Zabrze w 1922 r zostało miastem.
Pozdrowienia z Zabrza. Amtsgebäde. Budynek urzędu.
Wydawca: Kunstanstalt H. Lukowski. Beuthen O.-S.
Bardzo ciekawy nadruk na rewersie tej pocztówki w językach holenderskim i francuskim. Firmuje ją „Powszechny Związek Pocztowy”, założony w 1874 w Szwajcarii. To jedna z najstarszych organizacji ogólnoświatowych. W obiegu w 1910 roku.
Zaborze, niemiecki Górny Śląsk. Urząd gminny.
Verlag: A. Kempski`s Nachfolger E. Soika, Zaborze I. O.-S.
Budynek z lewej strony (obecnie policja) to pierwszy ratusz, powstały w 1885 roku. W swej prostej formie, przetrwał niezmieniony do dzisiaj. Pierwszy naczelnikiem gminy Zaborze który tam urzędował był Antoni Rolnik/Anton Rollnik (1841-1932), bardzo dla Zaborza zasłużony, żołnierz trzech pruskich wojen. Urząd ten sprawował bardzo długo od 1883 do 1901 roku.
Od 24 października 1898 do kwietnia 1910 roku działała tam również gminna biblioteka, którą przeniesiono do Szkoły Gospodarstwa Domowego, w znanym wszystkim budynku na rogu ulic Wolności i Wyciska (obecnie restauracja i pokoje gościnne). Zwolnione pomieszczenia otrzymała policja. W 1930 roku pomieszczenia parteru zajęła szkoła specjalna. Było tam 5 klas i pokój dla nauczyciela. W podwórzu mieściły się areszt policyjny i ochotnicza straż pożarna, której wieża obserwacyjny i ćwiczebna stała nieco dalej w kierunku kościoła.
W roku 1937 powróciła tam biblioteka.
Zaborze O.-S. Dom urzędu gminnego.
Wydawca: Verlag Arthur Kempski Zaborze O.-S.
17 grudnia 1903 roku na sąsiedniej parceli poświęcono nową siedzibę gminy, z reprezentacyjną eklektyczną fasadą. Ten nowy ratusz nie miał tyle szczęścia, został zniszczony prawdopodobnie w 1945 roku i po nieudolnej odbudowie w latach 50. mieści się tam dziś przychodnia lekarska (w okropnym klockowatym budynku), a była nawet szkoła.
Zaborze O.-S. , Kronprinzenstrasse (ul. Wolności) z budynkiem zarządu gminy.
Wydawca: Verlag und Aufnahme Georg Scholz, Buchhandlung Zaborze O.-S.
(Wydawca i zdjęcie: księgarnia Georga Scholza Zaborze O.-S. )
W porównaniu z poprzednią była ta nowa siedziba władz gminy bardzo ładna i okazałych rozmiarów. Parter mieścił siedem pokoi biurowych i kasę. Na piętrze, w dużej sali odbywały się posiedzenia rady gminy. Do pierwszej wojny światowej mieszkał tam również naczelnik,w ogromnym mieszkaniu o powierzchni prawie 230 m2. Do dyspozycji miał kuchnię, cztery pokoje, sypialnię, pokój dziecięcy oraz dla służącej i oczywiście gabinet. W piwnicy była później policja, miała tam siedem pokoi i areszt.
Na parterze był także Urząd Stanu Cywilnego, a przez jakiś czas gminna biblioteka.
Zaborze O.-S. B. Kościół Katolicki z Domem Gminy.
Wydawca: Verlag Johann Lukowski, Beuthen O.-S.
Kartka w obiegu była w 1910 roku. W jej tytule obok Zaborze O.-S. znalazła się litera „B”. Chodzi o kolonię B, która rozciągała wzdłuż ulicy Wolności. „Właściwe” Zaborze, zwane również „Zaborze-Wieś” leży przy ulicy Rolnika.
Dzięki Darkowi Guzowi i Piotrkowi Herszowskiemu możemy podziwiać plany fasady tego ciekawego budynku, które sfotografowali w Wydziale Zarządzania Obiegiem Dokumentów Urzędu Miejskiego w Zabrzu. Pochodzą z 1930 roku i są kopią tych z czasów budowy ratusza z 3 sierpnia 1903 roku.
Zielona pieczątka z prawej strony: Sprawdzone przez policję budowlaną, Hindenburg O.S. 24.05.1930, miejski radca budowlany, podpis. Niebieska pieczątka z lewej strony: Zarząd Policji, Hindenburg O.S. Niebieska pieczątka pod rysunkiem: Rozbudowa miasta, konsultacja budowlana.
Na archiwalnym planie sytuacyjnym budynek zaznaczony jest czerwoną kropką.
Na prawo od niego jest Zespół Szkół Sportowych i ulica Filipiny Płaskowickiej.
Powojenne losy tego budynku są dość skomplikowane. Uszkodzony prawdopodobnie na skutek działań wojennych, odbudowany w bardzo uproszczony sposób, utracił swoją fantazyjną elewację. Od października 1945 roku był siedzibą szkoły podstawowej nr 18, która na skutek szkód górniczych wyprowadziła się ze swego budynku przy ul. Karczewskiego, który oddano w 1901 roku do użytku.
W 1960 roku szkoła powróciła na stare miejsce do nowego gmachu i otrzymała imię Powstańców Śląskich.
Do klockowatego i bezstylowego po nieudolnym remoncie byłego ratusza wprowadziła się przychodnia lekarska i tak jest do dzisiaj.
Budynek byłego ratusza obecnie. Źródło : Google Maps.
Wszystkie te archiwalne pocztówki pochodzą z kolekcji Włodzimierza Wysockiego który kolekcjonuje je już ponad 20 lat, w jego posiadaniu jest około 700 egzemplarzy. Były wystawione w Galerii Muzeum Miejskiego Cafe Silesia w od 14 marca do 5 maja 2019 roku.
Dzięki jego uprzejmości i ogromnej pomocy pani Urszuli Wieczorek z Muzeum Miejskiego w Zabrzu możemy je tu wszystkie zobaczyć, za co serdecznie im obu dziękuję.
Opracował: Andrzej Dutkiewicz. 12.11.2020
Źródła:
Piotr Hnatyszyn „Dusza miasta zaklęta w ratuszach” 2015 http://nowinyzabrzanskie.pl/publicystyka/dusza-miasta-zakleta-ratuszach/
https://sp18zabrze.szkolnastrona.pl/p,2,historia
