Pocztówki Włodzimierza Wysockiego.
Kopalnia „Makoszowy” na pocztówkach i skrót jej historii.
Początki kopalni „Makoszowy” sięgają 1890, gdy z kopalni „Guido” (obecnie kopalnia zabytkowa) drążono z poziomów 170 i 230 metrów chodniki celem rozpoznania rezerwowych pól górniczych Zero i Double Zero. Właściciel obu kopalń – Skarb Pruski – rozpoczął w 1900 roku budowę szybów I i w 1901 r II o głębokości 407 i 412 metrów. Przy zgłębianiu szybu I nastąpił duży przypływ kurzawki i ocios uszczelniano sianem, płótnem i – według ustnego przekazu – słoniną, którą wagonami przywożono pod szyb. Drążenie szybu I od góry przerwano i prace kontynuowano od dołu, z chodnika doprowadzonego na głębokości 300 m z kop. Guido. Drożność do 300 m uzyskano w 1903 roku. Oba szyby były podwójne.
Królewska kopalnia węgla kamiennego „Zero”, Makoszowy.
Wydawca: Verlag v. Max Czech, Zabrze.
Początkowo wentylowały one kopalnię Królowa Luiza (Kop. Zabrze), a dokładnie kopalnię Guido, czyli ówczesne pole południowe kop Luiza. Pierwsza nazwa zakładu powstała od pól górniczych i brzmiała „Zeroschächte” (Szyby Zero) a oficjalne otwarcie nastąpiło 1 kwietnia 1906 roku. W kwietniu 1910 r wydobyto pierwszy (koksujący) węgiel. W 1907 roku rozpoczęto obok kopalni budowę 33 pieców koksowniczych, w ten sposób powstała koksownia nazwana później również „Makoszowy”. W 1908 roku rozpoczęła ona produkcję i połączono ją (66 pieców) z kopalnią pod wspólną nazwą od 1910 roku – na cześć pruskiego polityka – „Delbrückschächte”. Skarbową kopalnią zarządzała Królewska Inspekcja Górnicza III z Bielszowic.
Pozdrowienia z Makoszów. Szyby „Delbrück”.
Wydawca: Verlag Johann Lukowski, Beuthen O.-S.
W 1903 roku kopalnia otrzymała pierwszy prąd z elektrowni w Zaborzu. Po ziemią pojawiło się oświetlenie elektryczne. W 1908 r. uruchomiono własną elektrownię wykorzystując po części gazy z koksowni.
W 1912 roku przy szybach Delbrück pracowało 55 koni pod ziemią i 12 na powierzchni. Od roku 1928 zastępowały je lokomotywy elektryczne. Ostatnie konie „zwolniono” w połowie lat 30.
W latach 1919-20 szyb II pogłębiono do poziomu 530 metrów. Dalsze głębienie szybu I nastąpiło dopiero od roku 1928 i osiągnął on 600 metrów, w czym bardzo przeszkadzała kurzawka.
Hindenburg O.S. Kopalnia Delbrück. Kopalnia, koksownia.
Wydawca: Verlag E. Burgfels. Beuthen O.S.
Po plebiscycie w 1922 roku stała się kopalnia kością niezgody między Polską a Niemcami. Ostatecznie w połowie 1923 r przypadła Niemcom, po czym zwolniono ok. 1000 pracowników mieszkających po polskiej stronie. Po polskiej stronie znajdowała się też część pól górniczych i tam mieszkała większość zatrudnionych.
Problem pól górniczych rozwiązano poprzez ich wymianę.
Brama wejściowa kopalni była do 1939 roku przejściem granicznym. Po ustanowieniu granicy Szyby Delbrück połączono z kopalnią Guido pod nazwą „Delbrück”.
Kopalnia „Delbrück” Hindenburg O/S. Max Steckel 1935.
Fotograf i wydawca Max Steckel Hindenburg – B.
Powyższa i następne pocztówki pochodzą z albumu fotografii przedstawiającej górnictwo górnośląskie o tytule „Schwarze Diamanten”, czyli Czarne Diamenty. Ich autorem był najwybitniejszy górnośląski fotograf Max Steckel (1870-1947).
Zdjęcie wykonał on w roku 1935. Jeden ze swych zakładów otworzył ten wybitny fotograf w Zabrzu w połowie października 1934 roku.
Kopalnia Delbrück i koksownia. Max Steckel 1935.
Fotograf i wydawca Max Steckel Hindenburg – B.
W latach kryzysu 1923 i 24 przez kopalnię przelała się fala strajków, interweniująca policja zastrzeliła 3 osoby.
W 1925 roku rozpoczęto wybieranie węgla systemem ścianowym.
W 1926 roku kopalnia i koksownia przeszły na własność firmy „PREUSSAG”.
W roku 1938 szyby I osiągnął 660 metrów, szyb II 530 metrów, aby osiągnąć w 1961 roku 715 metrów głębokości.
Szyb I był głównym szybem wydobywczym, także zjazdowym i wentylacyjnym wdechowym. Był szybem podwójnym, w przedziale Ia funkcjonowały dwie czteropiętrowe klatki. Natomiast w zlikwidowanym w latach 90-tych przedziale Ib zamontowane były 2 sześciotonowe skipy.
Szyb II zgłębiono do celów zjazdowych, materiałowych i wentylacyjnych(wdechowy), a po renowacji w roku 1947 był także wydobywczym i drzewnym. Przedział a służył do jady ludzi. Przedział b wyposażono w skip do wydobywania węgla. Osiągnął 719 m głębokości.
Wieża do gaszenia koksu. Kopalnia Delbrück. Max Steckel 1935.
Fotograf i wydawca Max Steckel Hindenburg – B.
Przed wojną wybudowano jeszcze szyby „Dorotka” i „Leśny”.
Szyb „Dorotka” – na styku Pawłowa i Kończyc, nie daleko ulicy o tej samej nazwie – głębiono wraz z szybami w Bielszowicach i najpierw należał on do tej kopalni. W 1901 roku miał głębokość 170 m, pełnił funkcję zjazdową, wentylacyjną i opuszczano nim drzewo. W roku 1914 sięgał 320 metrów, a w 1962 r zaczęto głębić go do poziomu 530 m. Po podziale Górnego Śląska – jako że stał na trenie Polski – kopalnia musiała otrzymać zezwolenie na jego użytkowanie. Chodnik łączący szyb z kopalnią Makoszowy przebiegał przez nowo ustanowioną granicę i był w tym miejscu zamknięty kratą. Była to jedna z dróg przemytu towarów między oboma państwami i wejście do niego było strzeżone przez Policję Śląską. W 1944 roku budowano z kop. Makoszowy na poziomie 320 m do niego przekop.
W roku 1998 przystąpiono do jego likwidacji.
We wrześniu 1924 r rozpoczęto głębienie szybu wentylacyjnego „Leśny” do głębokości 107 m. Później pogłębiono go do ok. 400 m. Znajdował się w lesie między Makoszowami a Sośnicą.
Koksownia Delbrück. Hindenburg. Max Steckel 1935.
Fotograf i wydawca Max Steckel Hindenburg – B.
Do „Delbrückschächte” należały również pewien czas szyby wybudowane w 1872 r dla kopalni „Guido” – Kolejowy i Guido.
„Kolejowy”, główny szyn wydobywczy na „Guido”, od 1929 r stał się szybem pomocniczym kop. „Makoszowy”, jako zjazdowy, wdechowy i drzewny. Szyb „Guido” – wentylacyjny – funkcję tą spełniał dla makoszowskiej kopalni od roku 1906, a zaprzestał jej w roku 1962.
Zatrudnienie w okresie międzywojennym: 1922 – 3.354 osoby, 1930 r.- 3.113 osób, 1939 r. – 3.902 osoby
Wydobycie w okresie międzywojennym: 1922 r. – 760 tys. ton, 1930 r. – 1.285 tys. ton, 1939 r. – 1.789 tys. ton.
Dzięki postępowi technicznemu wydobycie wzrastało wyraźnie w stosunku do zatrudnienia.
W czasie wojny w latach 1943 i 44 przekroczyło 2 mln. Ton.
W czasie wojny do pracy wykorzystywano jeńców różnych narodowości. Korespondencję jeńca z Kgf.-Arbeitskommando Delbrückschächte i wiele ciekawostek zamieścił w tym artykule Dariusz Guz.
Hindenburg Górny Śląsk. Koksownia Delbrück.
Wydawca: C. W. Mierzwa. Księgarnia Dworcowa. Hindenburg Górny Śląsk.
W kwietniu1945 roku pozbawiona duże części załogi i częściowo zatopiona kopalnia przeszła na własność Państwa Polskiego i otrzymała kolejną nazwę – Makoszowy.
Na początku brakowało przede wszystkim rąk do pracy. Zatrudniano niemieckich jeńców wojennych (w 1948 roku pracowało ich w kopalni 644, z czego 574 pod ziemią) i kobiety – część również pod ziemią. Gdy jeńców zwolniono do domu, zastąpili ich junacy „Służby Polsce” i żołnierze -górnicy.
Zdjęcia i historię żołnierzy-górników w Zabrzu zobaczyć można tutaj.
Pracę w kopalni podjęło wielu wypędzonych z kresów, repatrianci z Francji i Belgii oraz przybysze spoza Śląska.
Brakowało mieszkań i część załogi zakwaterowano w poobozowych barakach.
Dla werbowanych z daleka do pracy w kopalni wybudowano hotele robotnicze i dla najmłodszych kandydatów do górniczego stanu – Dom Młodego Górnika.
Kopalnia przewidziana była po wojnie do nieforsownej rozbudowy.
W 1951 roku wydrążono rekordową ilość 66 km chodników.
W 1952 roku wprowadzono pierwszy kombajn produkcji radzieckiej w rok później polski. Oba modele nie sprawdziły się w trudniejszych warunkach geologicznych. Dopiero w 1960 polski kombajn KBW-2 okazał się w pełni przydatny do urabiania węgla.
W 1955 roku wydobycie osiągnęło 7.500 ton na dobę.
Okres rozbudowy charakteryzował się również brakiem odpowiednio sformułowanych i przestrzeganych przepisów bezpieczeństwa pracy. Był to jeden z powodów największej katastrofy w dziejach tego zakładu, w której 28 sierpnia 1958 roku zginęło 72 górników. Szerzej o tej tragedii w tym artykule.
W latach 1961-64 na zachód od szybu II zglebiono do poziomu 717 m nowy dwu-przedziałowy szyb III. Uruchomiono go w roku 1967 (przedział IIIa -jazda ludzi) i w 1968 (przedział IIIb- wyciągi skipowe). Przeznaczony był przede wszystkim dla poziomu 660m.
Równocześnie budowano następny szyb wentylacyjny-wydechowy „Poludniowy”, położony na południe od kopalni, w lesie między ulicą między ulicą Chudowską a rzeką Kłodnica. Głęboki na 521m.
Najlepiej rozpoznawalnym elementem krajobrazu tej kopalni jest (lub była) betonowa wieża szybu IV o wysokości 98 metrów. Głębiono go od marca 1976, do września 1978 r i uruchomiono w 1981. Wieżę nasunięto na otwór szybu już całkowicie zmontowaną. Szyb wdechowy, dwuprzedziałowy, służył wyłącznie wydobyciu. Głębokość 865,5 metrów.
Od sierpnia 1982 roku do marca 1985 roku drążono nowy szyb wentylacyjny „Północny”. Początkowo miał być szybem materiałowym. Stał poza terenem kopalni, na północny zachód w lesie, nieopodal byłego szybu „Leśny”. Osiągnął głębokość 865 metrów. Zastąpił szyby wentylacyjne „Leśny” i Dorotka”.
Największe wydobycie w historii osiągnęła osiągnięto tam w roku 1988 i były to 5 mln 127 tys. ton przy ponad 10 tys. zatrudnionych.
1 lipca 2005 roku kopalnia utraciła samodzielność i przyłączono ją do kopalni „Sośnica”, pod wspólną nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego „Sośnica – Makoszowy”, w którym stanowi Ruch „Makoszowy”.
1 maja 2015 roku kopalnie znów rozdzielono.
31 grudnia 2016 roku Ministerstwo Energii wstrzymało wydobycie na KWK. Makoszowy.
Klicke hier, um Ihren eigenen Text einzufügen
Wszystkie te archiwalne pocztówki pochodzą z kolekcji Włodzimierza Wysockiego który kolekcjonuje je już ponad 20 lat, w jego posiadaniu jest około 700 egzemplarzy. Były wystawione w Galerii Muzeum Miejskiego Cafe Silesia w od 14 marca do 5 maja 2019 roku.
Dzięki jego uprzejmości i ogromnej pomocy pani Urszuli Wieczorek z Muzeum Miejskiego w Zabrzu możemy je tu wszystkie zobaczyć, za co serdecznie im obu dziękuję.
Andrzej Dutkiewicz.
Opracował: Andrzej Dutkiewicz. 25.07.2021
Źródła:
Józef Hebliński, Antoni Budny „100 lat Kopalni Makoszowy 1906-2006” Zabrze 2006.
http://aplus.historia-zabrza.pl/dzielnice_zabrza_makoszowy_koksownia.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kopalnia_W%C4%99gla_Kamiennego_Makoszowy
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/en/zespol/-/zespol/143272
https://www.eksploratorzy.com.pl/viewtopic.php?t=13607
