Architektura
Arnold Hartmann, architekt dla Zabrza.
Mówiąc o Zabrzańskiej architekturze wymienia się najczęściej imię Dominikusa Böhma, mistrza z Koloni. Ale jeszcze więcej pozostawił po sobie w Zabrzu berlińczyk ARNOLD HARTMANN.
Wszyscy znamy jego budowle. Odwiedzamy je, przechodzimy koło nich, widzimy je z daleka. Są symbolami miasta.
„Deutsche Bauzeitung XLIV. Jahrgang. No. 23. Berlin, den 19. Maerz 1910 (1), w tym numerze „Niemieckiej Gazety Budowlanej” pisano szeroko o budowlach socjalnych na Górnym Śląsku. Wiele z nich np: szpitale w Zabrzu, Bytomiu, Rudzkiej Kuźnicy (rozebrany z powodu szkód górniczych w 1935r), Bielszowicach i Katowicach projektował dla Spółki Brackiej (Knappschaft) berlińczyk Arnold Hartmann. (2) W uznaniu jego osiągnięć Donnersmarckhütte w Zabrzu zamówiła u niego projekty następnych budowli. Były to np: reprezentacyjne budynki osiedla „Sandkolonie” (Zandka), cechownia, remiza straży pożarnej, wieża kominowa szpitala w Dorocie, ale najważniejszym obiektem był monumentalny budynek dyrekcji huty wybudowany z szarej cegły z użyciem terakoty. Wzniesiono go w 1907 roku. Detale architektoniczne i schody wykonano z kamienia.
Hauptbureau der Donnersmarckhütte in Zabrze.
Plan parteru budynku dyrekcji „ Donnersmarckhütte”.
Od lewego górnego rogu: sanitariaty, pokój konferencyjny, przedpokój, dyrektor generalny, dyrektor, pokój dyrektorów, poczekalnia, portiernia i dalej za wejściem i schodami są registratura, buchalteria, rachuba, kasa i sejfy, pokój zapasowy i na końcu znowu sanitariaty. W części wewnętrznej od lewej: Kohlen-B (?), telefony, sień główna, pokój do korespondencji, gospodarka materiałowa.
Ówczesny Starosta Powiatu Zabrze, Hermann Freiherr von Ziller zamówił u Arnolda Hartmanna przebudowę budynku jego siedziby oraz stajnię i powozownię. Ten drugi budynek architekt zaprojektował na prośbę zleceniodawcy w stylu wiejskiego gospodarstwa z Hesji. Von Ziller był miłośnikiem tej architektury.
W nowym ukończonym w 1907 roku budynku remizy kwaterowała wspólna dla huty i miasta Zabrze straż pożarna (w oryginale użyto pojęcia „miasto”, choć Zabrze zostało nim już jako Hindenburg dopiero dwanaście lat później).
Według innych źródeł budynek zaprojektowali Konrad Segnitz i Max Bogatzki
W środku znajdowały się pomieszczenia dla wozów, z lewej wieża do ćwiczeń i wieszania węży do której przylegały końskie stajnie. Nad nimi mieściły się pomieszczenia służbowe, a z drugiej strony mieszkania.
Koszty wszystkiego co wybudował Hartmann na Górnym Śląsku do początku 1910 roku wyniosły 7 200 000 Marek. Najwięcej wydał Chorzów (Königshütte) 1 117 000 M, Zabrze wydało 1 076 000 M. Inne miasta znacznie mniej.
(1) „Niemiecka Gazeta Budowlana” rocznik XLIV. Num. 23. Berlin 19 marzec 1910.
(2) A. Hartmann urodził się 24 kwietnia 1861 roku w Brüssow, zmarł 15 maja 1919 roku w Berlinie. Był absolwentem Wyższej Szkoły Technicznej w Berlinie-Charlottenburgu. Jako samodzielny architekt był członkiem Bund Deutscher Architekten (Związek Niemieckich Architektów) i przez jakiś czas przewodniczącym berlińskiego oddziału Związku. Pierwsze jego znane prace to projekty willi o pałacowym charakterze w Berlinie-Grunewald. Jego najważniejsze budowle to – 1877 Pomnik Wojny 1870/71, 1876 Villa Büttner w Berlinie-Grunewald, 1898 Villa Meyer w Berlinie-Grunewald, 1899 wieża Bismarcka w Kolonii, 1901 szpital gwarecki w Chorzowie.
Kolekcja i opracowanie: Andrzej Dutkiewicz Wspłópraca: Dariusz Guz. 29.06.2014
